احمد ابوالحسنی، عضو هیات علمی دانشگاه فنی و مهندسی بویین‌زهرا و مدیرعامل شرکت نیک داروی شفاساز امیران، در گفت‌وگو با خبرنگار شاخص اول، در تشریح مهم‌ترین چالش‌های تولید صنعتی در ایران طی سال‌های اخیر، اظهار کرد: «سوالات شما بسیار تخصصی است و پاسخ دقیق به آن‌ها نیازمند تحلیل‌های عمیق اقتصادی است، اما بر اساس تجربه شخصی‌ام در حوزه تولید و فعالیت دانشگاهی، مواردی را مطرح می‌کنم که امیدوارم مفید واقع شود.»
تورم و نوسانات اقتصادی؛ مانع برنامه‌ریزی بلندمدت تولید
مدیرعامل شرکت نیک داروی شفاساز امیران بیان کرد: «تورم بالا و نوسانات اقتصادی، نخستین چالش جدی تولید صنعتی در کشور است. تغییرات مداوم قیمت مواد اولیه باعث شده تا هزینه‌های تولید به صورت مستمر افزایش یابد و تولیدکنندگان نتوانند برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند.»
وی خاطرنشان کرد: «هر بار که برای تهیه ملزومات تولید اقدام می‌کنیم، با قیمت‌های جدیدی مواجه می‌شویم. این موضوع نه‌تنها قیمت نهایی محصول را بالا می‌برد، بلکه موجب کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده و دل‌زدگی مشتریان از نوسانات قیمتی می‌شود.»
فرار سرمایه از تولید به سمت بازارهای غیرمولد
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر نقش سرمایه‌گذاری در توسعه صنعتی، تصریح کرد: «در سال‌های اخیر، جذب سرمایه‌گذار خارجی بسیار دشوار شده است. نوسانات اقتصادی و عدم ثبات، سرمایه‌گذاران را از ورود به حوزه تولید منصرف کرده و سرمایه‌ها به سمت بازار طلا و ارز سوق پیدا کرده‌اند.»
وی افزود: «عدم اعتماد به آینده اقتصادی کشور، موجب شده تا سرمایه‌گذاران داخلی نیز ترجیح دهند در بازارهای غیرمولد فعالیت کنند، که این امر به کاهش ظرفیت تولیدی کشور دامن زده است.»
ضعف آموزش‌های فنی و حرفه‌ای؛ خلأ نیروی انسانی ماهر
ابوالحسنی در ادامه، به چالش نیروی انسانی اشاره کرد و بیان کرد: «اگرچه کشور از نظر تعداد مهندسین متخصص غنی است، اما در زمینه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای دچار ضعف هستیم. ما به تکنیسین‌هایی نیاز داریم که توانایی کار با دستگاه‌های صنعتی را داشته باشند، اما چنین نیروهایی به سختی یافت می‌شوند.»
وی تاکید کرد: «توجه خانواده‌ها و سیاست‌گذاران به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای باید افزایش یابد تا بتوانیم شکاف موجود میان تخصص دانشگاهی و مهارت عملی را پر کنیم.»
فرسودگی تجهیزات؛ مانعی برای بهره‌وری در صنایع قدیمی
مدیرعامل شرکت نیک داروی شفا ساز امیران با اشاره به وضعیت برخی صنایع قدیمی، اظهار کرد: «فرسودگی زیرساخت‌ها و تجهیزات تولیدی در صنایع سنتی، یکی دیگر از چالش‌های مهم است. بهره‌وری پایین و هزینه‌های نگهداری بالا، موجب شده تا این صنایع نتوانند با شرایط جدید اقتصادی همگام شوند.»
تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی؛ چالش صنایع وابسته به واردات
ابوالحسنی ، به تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر برخی صنایع اشاره کرد و تصریح کرد: «اگرچه شرکت ما وابستگی چندانی به واردات ندارد و دستگاه‌های مورد استفاده از چین تأمین شده‌اند، اما بسیاری از صنایع دیگر با مشکل تأمین مواد اولیه، قطعات و فناوری‌های خارجی مواجه‌اند.»
وی خاطرنشان کرد: «تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی، روند واردات را مختل کرده و تولیدکنندگان را در تأمین نیازهای اساسی با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.»
تولید صنعتی در ایران با وجود چالش‌ها، قابل بهبود است
عضو هیات علمی دانشگاه فنی و مهندسی بویین‌زهرا، در تکمیل دیدگاه خود درباره چالش‌های تولید صنعتی در ایران، اظهار کرد: «با وجود مشکلات متعدد، از جمله تحریم‌ها، تورم، فرسودگی تجهیزات و کمبود سرمایه، می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و راهکارهای مهندسی، بر بسیاری از این موانع غلبه کرد.»
وی خاطرنشان کرد: «در حوزه قیمت‌گذاری، به جای افزایش ناگهانی قیمت‌ها، می‌توان از مدل پلکانی استفاده کرد تا مصرف‌کننده با شوک قیمتی مواجه نشود. همچنین جذب سرمایه از طریق روش‌های خلاقانه و بهره‌گیری از فارغ‌التحصیلان توانمند دانشگاهی، می‌تواند بخشی از مشکلات نیروی انسانی را مرتفع سازد.»
ابوالحسنی تاکید کرد: «تولید صنعتی در ایران انرژی زیادی می‌طلبد، اما شیرینی موفقیت در این مسیر، تلخی مشکلات را جبران می‌کند.»
توان رقابت تولیدکنندگان داخلی با محصولات خارجی؛ بستگی به صنعت دارد
این کارشناس حوزه تولید صنعتی در پاسخ به پرسش دوم، تصریح کرد: «توان رقابت تولیدکنندگان داخلی با محصولات خارجی، به نوع صنعت بستگی دارد. در برخی صنایع، به‌دلیل هزینه‌های بالای تولید ناشی از تورم، نوسانات ارزی و تحریم‌ها، رقابت دشوار است؛ به‌ویژه در برابر محصولات ارزان‌قیمت چینی.»
وی بیان کرد: «با این حال، مزایایی مانند هزینه پایین انرژی و حمل‌ونقل در داخل کشور می‌تواند بخشی از این ضعف را جبران کند.»
طراحی و بسته‌بندی؛ نقطه قوت یا ضعف رقابت پذیری
ابوالحسنی اظهار کرد: «در برخی صنایع، کیفیت طراحی و بسته‌بندی محصولات داخلی به سطحی رسیده که قابل تشخیص از نمونه‌های خارجی نیست. به‌ویژه در حوزه‌های آرایشی، بهداشتی و دارویی، برخی شرکت‌ها توانسته‌اند استانداردهای بالایی را رعایت کنند.»
وی افزود: «در مقابل، برخی تولیدکنندگان به دلیل محدودیت‌های مالی، نمی‌توانند در طراحی و بسته‌بندی سرمایه‌گذاری کنند و همین موضوع، قدرت رقابت آن‌ها را کاهش می‌دهد.»
صادرات ضعیف؛ مانع توسعه و ارتقای کیفیت
مدیرعامل شرکت نیک داروی شفاساز امیران با اشاره به نقش صادرات در تقویت تولید داخلی، تشریح کرد: «عدم توانایی در صادرات، یکی از موانع اصلی رقابت‌پذیری است. مشکلاتی مانند تحریم‌ها، نبود همکاری‌های بین‌المللی و سیاست‌های متغیر دولتی، مسیر صادرات را دشوار کرده‌اند.»
وی خاطرنشان کرد: «از سال ۱۴۰۱، با برداشته شدن ممنوعیت واردات کالای مشابه، تولیدکنندگان داخلی با چالش‌های جدیدی مواجه شده‌اند؛ چرا که محصولات خارجی با قیمت پایین‌تر وارد بازار می‌شوند و تولیدات داخلی روی دست تولیدکننده باقی می‌ماند.»
غفلت از تحقیق و توسعه؛ ضعف ساختاری در برخی صنایع
ابوالحسنی تاکید کرد: «یکی از ضعف‌های ساختاری در تولید داخلی، بی‌توجهی به تحقیق و توسعه است. بسیاری از شرکت‌ها پس از تولید اولیه، به‌جای بهبود مستمر محصول، آن را بدون تغییر در بازار نگه می‌دارند.»
وی تصریح کرد: «در مقابل، شرکت‌های خارجی به‌طور مداوم روی نوآوری، فناوری‌های جدید و ارتقای کیفیت محصول کار می‌کنند. این پویایی، مزیت رقابتی آن‌ها را افزایش می‌دهد.»
برخی شرکت‌های ایرانی در مسیر رقابت جهانی
این کارشناس تولید صنعتی بیان کرد: «با وجود همه چالش‌ها، شرکت‌های ایرانی توانسته‌اند در برخی حوزه‌ها، از جمله صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی، به سطحی از کیفیت برسند که مصرف‌کننده داخلی، محصول ایرانی را به نمونه خارجی ترجیح دهد.»
سرمایه‌گذاری خصوصی در دانش بنیان‌ها؛ ناکافی و پرریسک
این استاد دانشگاه با اشاره به وضعیت سرمایه‌گذاری در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان، اظهار کرد: «سرمایه‌گذاری خصوصی در این حوزه کافی نیست و اگر بود، وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان تا این حد شکننده نبود.»
ریسک بالا و عدم قطعیت؛ مانع ورود سرمایه‌گذاران خصوصی
ابوالحسنی تبیین کرد: «سرمایه‌گذاران خصوصی به دلیل ریسک بالا و عدم قطعیت بازگشت سرمایه، تمایل چندانی به ورود در مراحل اولیه شرکت‌های دانش‌بنیان ندارند. این شرکت‌ها معمولاً محصولی نوآورانه را معرفی می‌کنند، اما هنوز به مرحله تولید انبوه نرسیده‌اند و سرمایه‌گذار نمی‌تواند به راحتی به ادعاهای علمی بنیان گذاران اعتماد کند.»
وی خاطرنشان کرد: «در ایران، دانش فنی لازم برای ارزیابی دقیق پتانسیل بازار محصولات دانش‌بنیان وجود ندارد. نبود نهادهای تخصصی ارزیاب، موجب شده تا سرمایه‌گذار خصوصی نتواند با اطمینان وارد این حوزه شود.»
وابستگی به حمایت‌های دولتی؛ راهکارهای پیشنهادی برای تقویت سرمایه‌گذاری
این فعال حوزه تولید دانش‌بنیان تاکید کرد: «شرکت‌های دانش‌بنیان بیش از آنکه به سرمایه‌گذاری خصوصی متکی باشند، نیازمند حمایت‌های دولتی هستند. معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات بانکی با بهره پایین و دوره تنفس، از جمله مشوق‌هایی هستند که می‌توانند به تثبیت این شرکت‌ها کمک کنند.»
وی تصریح کرد: «ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار بورس و جذب سرمایه‌گذاران خرد از طریق عرضه سهام نیز می‌تواند راهکاری مؤثر برای تأمین مالی باشد.»
مراکز رشد دانشگاهی؛ شتاب دهنده های مؤثر در مراحل اولیه
ابوالحسنی بیان کرد: «مراکز رشد دانشگاهی، دفاتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت، نقش مهمی در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان دارند. این مراکز با ارائه فضای کاری، مشاوره و تسهیلات، می‌توانند به عنوان شتاب‌دهنده عمل کرده و مسیر رشد شرکت‌ها را هموار کنند.»
وی افزود: «ما تجربه موفقی با مرکز رشد دانشگاه علوم پزشکی قم داشتیم که از سال ۱۳۹۶ با ارائه دفتر کاری و حمایت‌های مالی، نقش مهمی در شکل‌گیری شرکت ما ایفا کرد.»
مالکیت فکری؛ چالش حقوقی جدی برای صاحبان ایده
عضو هیات علمی دانشگاه فنی و مهندسی بویین‌زهرا تشریح کرد: «یکی از مشکلات جدی شرکت‌های دانش‌بنیان، نبود تضمین کافی برای حقوق مالکیت فکری است. در مواردی دیده شده که سرمایه‌گذار پس از آشنایی با ایده، آن را بدون اطلاع صاحب ایده تولید کرده و وارد بازار کرده است.»
وی تاکید کرد: «دولت و نهادهای حقوقی باید با جدیت از حقوق صاحبان ایده دفاع کنند. اگر سرمایه‌گذار به ایده‌ای علاقه‌مند است، باید در قالب همکاری با شرکت دانش‌بنیان وارد عمل شود و سود حاصل را به صورت منصفانه تقسیم کند.»
نمایشگاه‌ها و پلتفرم‌های ارتباطی؛ پل میان سرمایه‌گذار و صاحب ایده
ابوالحسنی تشریح کرد: «ایجاد نمایشگاه‌های تخصصی، پلتفرم‌های دیجیتال و اپلیکیشن هایی برای معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان و جذب سرمایه‌گذار، می‌تواند بستری مؤثر برای تعامل میان صاحبان ایده و سرمایه‌گذاران فراهم کند. این ارتباط، نقطه آغاز بسیاری از همکاری‌های موفق خواهد بود.»
تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت؛ کلید توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان
این استاد دانشگاه با تاکید بر اهمیت ارتباط مؤثر میان دانشگاه و صنعت، اظهار کرد: «ایجاد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان زمانی شتاب گرفت که دانشگاه‌ها و صنایع به‌صورت واقعی با یکدیگر تعامل برقرار کردند. این ارتباط باید تقویت شود تا بستر تولید دانش‌محور گسترش یابد.»
دفاتر ارتباط با صنعت؛ از انفعال تا نقش‌آفرینی راهبردی
ابوالحسنی تشریح کرد: «دفاتر ارتباط با صنعت در دانشگاه‌ها باید از حالت انفعال خارج شوند. وظیفه این دفاتر نباید صرفاً صدور فرم‌های کارآموزی باشد، بلکه باید نیازهای واقعی صنایع را شناسایی کرده و به دانشگاه‌ها منتقل کنند.»
وی خاطرنشان کرد: «این دفاتر می‌توانند مشکلات تولید، بهره‌وری پایین، ضایعات صنعتی و آلودگی‌های زیست‌محیطی را به‌عنوان پروژه‌های کاربردی به دانشجویان و اساتید پیشنهاد دهند. در مقابل، ظرفیت‌های علمی دانشگاه نیز باید به صنایع معرفی شود تا این تعامل دوسویه شکل بگیرد.»
دانشگاه؛ پایگاه علمی حل مسائل شهری و صنعتی
این کارشناس حوزه تولید دانش‌بنیان تاکید کرد: «دانشگاه‌ها نباید صرفاً محل آموزش و فارغ‌التحصیلی باشند، بلکه باید به پایگاه علمی حل مسائل شهری و صنعتی تبدیل شوند. صنایع نیز با شناخت توانمندی‌های دانشگاهی، از همکاری استقبال خواهند کرد.»
پایان نامه های کاربردی؛ محرک تولید و حل مسائل صنعتی
ابوالحسنی بیان کرد: «پایان نامه های دانشجویی باید به سمت مسائل کاربردی و صنعتی سوق داده شوند. موضوعاتی مانند افزایش بازدهی خطوط تولید، حذف پساب‌های آلاینده یا بازیافت ضایعات، اگرچه نوآورانه نیستند، اما می‌توانند خدمات مؤثری به صنعت ارائه دهند.»
وی تصریح کرد: «برای تشویق اساتید و دانشجویان به انتخاب موضوعات کاربردی، باید تسهیلات مالی و بودجه‌های حمایتی بیشتری در نظر گرفته شود.»
کارورزی‌های واقعی؛ پلی میان آموزش دانشگاهی و نیاز صنعت
عضو هیات علمی دانشگاه فنی و مهندسی بویین‌زهرا اظهار کرد: «دوره‌های کارورزی و کارآموزی باید توسعه یابند و به صورت واقعی و مؤثر برگزار شوند. دانشجویان باید در محیط‌های صنعتی فعالیت کنند، حقوق بگیرند و تجربه عملی کسب کنند.»
وی افزود: «این دوره‌ها نه‌تنها موجب ارتقای مهارت دانشجویان می‌شود، بلکه می‌تواند به حل مشکل نیروی انسانی متخصص در صنایع و حتی اشتغال زایی مستقیم منجر شود.»
مراکز رشد و نمایشگاه‌های مشترک؛ بسترهای تعامل دانشگاه و صنعت
ابوالحسنی در ادامه تشریح کرد: «مراکز رشد دانشگاهی، نمایشگاه‌های علمی و صنعتی، نشست‌های تخصصی و مسابقات علمی، همگی می‌توانند به عنوان واسطه‌هایی مؤثر برای تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت عمل کنند.»
وی در پایان یادآور شد: «دولت نیز با ارائه تسهیلات مالیاتی و اعتباری به دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌تواند نقش مهمی در تسهیل این ارتباط ایفا کند.»
