در روزگاری که بحران اقتصادی نفس جامعه را تنگ کرده، آنچه مردم را سرپا نگه می‌دارد نه بودجه‌های کلان، بلکه پیوندهای کوچک و پرقدرت انسانی است.
حجت مداحی، جامعه‌شناس و عضو گروه رصد فضای مجازی کشور، در گفت‌وگو با شاخص اول به بررسی ابعاد مختلف تاب‌آوری اجتماعی در ایران پرداخت و اظهار کرد: تاب‌آوری اجتماعی حاصل انباشت اعتماد، انسجام فرهنگی و شبکه‌های محلی است؛ نه صرفاً منابع مالی یا حمایت‌های دولتی. در جوامعی با تجربه تاریخی همبستگی، روابط افقی و غیررسمی می‌توانند نارسایی‌های ساختاری را جبران کرده و منابع محدود را به صورت جمعی مدیریت کنند.
شکاف طبقاتی؛ زخم پنهان مشارکت
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: نابرابری اقتصادی نه‌تنها احساس بی عدالتی را در سطح فردی افزایش می‌دهد، بلکه در سطح کلان، اعتماد به نهادها و مشارکت مدنی را تضعیف می‌کند. شکاف طبقاتی در ایران موجب فرسایش حس تعلق اجتماعی و کاهش تمایل به همکاری جمعی شده است.
خانواده و محله؛ سنگرهای تاب‌آوری
مداحی بیان کرد: در ایران، تاب‌آوری اجتماعی بیشتر از دل روابط غیررسمی و فرهنگی برمی‌خیزد. خانواده، محله و پیوندهای قومی و مذهبی همواره نقش پشتیبان در برابر بحران‌ها ایفا کرده‌اند. نهادهای رسمی به دلیل پیچیدگی‌های اداری و فاصله از زندگی روزمره، کمتر توانسته‌اند در لحظات بحرانی پاسخ‌گو باشند.
روایت‌ها؛ جامعه را می‌سازند یا می‌سوزانند
این استاد دانشگاه تشریح کرد: در شرایط تورم و بیکاری، دو روایت در جامعه شکل می‌گیرد؛ یکی روایت همبستگی و صبر که بر امید و همکاری تأکید دارد، و دیگری روایت سرخوردگی و بی اعتمادی که به ناکارآمدی ساختارها و فساد توجه می‌دهد. غلبه هر یک از این روایت‌ها می‌تواند مسیر جامعه را به سوی تاب‌آوری یا فروپاشی تعیین کند.
رسانه‌ها؛ آینه امید یا پژواک ناامیدی
مداحی در پایان یادآور شد: رسانه‌ها نقش تعیین کننده‌ای در شکل‌دهی به تاب‌آوری اجتماعی دارند. اگر صرفاً تصویر ناکامی را برجسته کنند، حس درماندگی اجتماعی تشدید می‌شود. تمرکز رسانه‌ها بر نمونه‌های موفق همیاری و ابتکار شهروندان، سرمایه اجتماعی و امید جمعی را تقویت می‌کند. همچنین، برنامه‌های مشارکتی که مردم را در فرآیند تصمیم‌گیری دخیل می‌کنند، حس تعلق و کارآمدی اجتماعی را بازسازی می‌نمایند.
