اقتصاد ایران با ترکیب خطرناک رکود و تورم مواجه است؛ فروش صنایع کاهش یافته، تولید در بسیاری از بخش‌ها افت کرده و مصرف بخش خصوصی به منفی رسیده است. در این گزارش میدانی، وضعیت چند صنعت کلیدی و راه‌های خروج از این چرخه معیوب بررسی می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شاخص اول، رکود تورمی، پدیده‌ای است که همزمان قدرت خرید خانوارها را می‌کاهد و سرمایه‌گذاری و تولید را تضعیف می‌کند. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که مصرف بخش خصوصی در ایران به شکل نگران کننده ای منفی شده، فروش صنایع افت داشته و ظرفیت تولیدی بخش‌هایی از اقتصاد بلااستفاده مانده است. این شرایط، بسیاری از بنگاه‌ها را در مرز تعطیلی یا کاهش فعالیت قرار داده است.
صنایع در لبه سقوط
صنعت خودرو به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع کشور، با افت فروش داخلی و مشکلات تأمین قطعات دست و پنجه نرم می‌کند. زیان انباشته برخی خودروسازان از ده‌ها هزار میلیارد تومان عبور کرده است.
صنعت لوازم خانگی که در دوره تحریم‌ها رشد نسبی داشت، اکنون با کاهش قدرت خرید مردم و اشباع بازار داخلی در شرایط سختی قرار دارد.
صنایع غذایی نیز به دلیل کاهش مصرف خانوار و افزایش قیمت مواد اولیه، فروش کمتری را تجربه می‌کنند.
در مجموع، گزارش‌ها حاکی از آن است که واحدهای کوچک‌تر تولیدی بیشتر در معرض تعطیلی قرار گرفته‌اند.
کاهش مصرف خصوصی؛ موتور خاموش تقاضا
آمارها نشان می‌دهد مصرف بخش خصوصی در اقتصاد ایران طی سال گذشته وارد محدوده منفی شده است.
افت درآمد واقعی خانوارها به دلیل تورم بالای ۴۰ درصدی، باعث کاهش تقاضا برای کالاهای بادوام و حتی نیمه ضروری شده است.
در چنین شرایطی صنایع داخلی که به بازار مصرف وابسته‌اند، با مازاد ظرفیت تولید و انبار کالاهای فروش نرفته مواجه‌اند.
این وضعیت، سرمایه‌گذاری جدید را به تعویق انداخته و چرخه رکود را تشدید می‌کند.
تجربه میدانی واحدهای صنعتی
مدیر یک کارخانه قطعه‌سازی خودرو در حومه تهران می‌گوید: «از ظرفیت ۷۰ درصدی گذشته به کمتر از ۳۰ درصد رسیده‌ایم. فروش پایین آمده و نقدینگی برای پرداخت دستمزد کارگران کافی نیست.»
در اصفهان، یک واحد نساجی گزارش داده است که سفارشات صادراتی به دلیل مشکلات انتقال ارز کاهش یافته و بازار داخلی هم توان خرید ندارد.
در مشهد، یکی از کارخانجات مواد غذایی از کاهش ۴۰ درصدی فروش در مقایسه با سال گذشته خبر داده است.
این روایت‌های میدانی نشان می‌دهد رکود تورمی فقط یک مفهوم تئوریک نیست، بلکه واقعیتی است که بر زندگی روزمره کارگران و تولیدکنندگان سایه انداخته است.
چرا چرخ تولید کند شده است؟
نرخ بالای بهره بانکی و دسترسی دشوار به تسهیلات، تأمین مالی تولید را غیرممکن کرده است.
بی ثباتی نرخ ارز، هزینه واردات مواد اولیه را افزایش داده و امکان برنامه‌ریزی را از تولیدکنندگان گرفته است.
ضعف زیرساخت‌های لجستیکی و محدودیت‌های صادراتی نیز مانع استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی شده است.
در چنین شرایطی، بسیاری از تولیدکنندگان عطای سرمایه‌گذاری و توسعه را به لقایش بخشیده‌اند.
راهکارهای احیای تولید در رکود تورمی
تجربه کشورهای مشابه نشان می‌دهد که سیاست‌های حمایتی هدفمند می‌تواند بخشی از مشکلات را کاهش دهد.
کاهش نرخ بهره تسهیلات تولیدی، حذف مالیات مضاعف بر بنگاه‌های کوچک و حمایت از صادرات از جمله اقدامات فوری است.
همچنین، اصلاح زنجیره تأمین داخلی و تقویت صنایع پایین دستی می‌تواند بخشی از ظرفیت‌های از دست رفته را بازگرداند.
در بلندمدت، تنها با کنترل تورم و بازگشت ثبات اقتصادی می‌توان چرخ تولید را دوباره به حرکت انداخت.
جمع‌بندی و چشم‌انداز
اقتصاد ایران در وضعیت رکود تورمی گرفتار است؛ جایی که هم تورم بالا و هم رکود عمیق دست به دست هم داده‌اند تا صنایع را در لبه سقوط قرار دهند. اگر سیاست‌گذاران به سرعت اقدام نکنند، تعطیلی گسترده واحدهای تولیدی دور از انتظار نخواهد بود. اما با ترکیب سیاست‌های حمایتی کوتاه‌مدت و اصلاحات ساختاری بلندمدت می‌توان امید داشت که چرخ تولید دوباره به حرکت درآید.
