بر اساس آمار رسمی گمرک، تجارت غیرنفتی ایران در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ با کاهش ۱۰.۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده است. این افت شامل کاهش ۵.۵ درصدی صادرات و ۱۰ درصدی واردات بوده که در مجموع، ارزش مبادلات غیرنفتی را از رکوردهای سه سال گذشته پایین آورده است.
آمار کلی تجارت غیرنفتی
-
حجم تجارت: ۶۱ میلیون و ۲۰ هزار تن
-
ارزش تجارت: ۳۴ میلیارد و ۱۷۵ میلیون دلار (کاهش ۱۰.۲ درصدی)
-
صادرات غیرنفتی: ۱۶.۵۴ میلیارد دلار (کاهش ۵.۵ درصدی ≈ یک میلیارد دلار)
-
واردات: ۱۷.۶۲ میلیارد دلار (کاهش ۱۰ درصدی ≈ سه میلیارد دلار)
پس از سه سال رشد پیوسته در دولت سیزدهم، این اولین بار است که تجارت غیرنفتی ایران در چهار ماهه نخست دولت چهاردهم روند نزولی پیدا کرده است. این موضوع نگرانی‌هایی درباره تداوم کاهش حجم مبادلات خارجی ایجاد کرده است.
دلایل کاهش صادرات غیرنفتی
۱. کاهش تقاضای جهانی: نوسانات اقتصادی در بازارهای هدف مانند چین، ترکیه و کشورهای همسایه، باعث کاهش خرید کالاهای صنعتی و معدنی ایران شده است.
۲. چالش‌های داخلی:
-
هزینه بالای حمل‌ونقل
-
کمبود نقدینگی
-
دشواری در تأمین مواد اولیه
۳. سیاست‌های ارزی: افزایش نرخ ارز و ناپایداری سیاست‌های ارزی، رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی را کاهش داده است.
تأثیر سیاست‌های وارداتی بر تجارت
-
کاهش ۱۰ درصدی واردات تا حدی ناشی از سیاست‌های محدودکننده واردات و کنترل ارزی است.
-
اگرچه این سیاست‌ها با هدف حمایت از تولید داخلی اجرا می‌شوند، اما در بلندمدت ممکن است منجر به:
-
کمبود مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز صنایع
-
کاهش توان صادراتی به دلیل وابستگی برخی صنایع به قطعات خارجی
-
تأثیر تحریم‌ها و چالش‌های ژئوپلیتیک
-
تحریم‌های مالی و بانکی اخیر، دسترسی ایران به بازارهای جهانی را محدود کرده است.
-
مشکلات حمل‌ونقل دریایی و بیمه کشتی‌ها هزینه‌های تجارت را افزایش داده.
-
برخی شرکای تجاری سنتی ایران به دلیل فشارهای بین‌المللی، حجم مبادلات خود را کاهش داده‌اند.
جمع‌بندی و چشم‌انداز
روند نزولی تجارت غیرنفتی ایران نشان‌دهنده چالش‌های ساختاری در اقتصاد است. بدون اصلاح زیرساخت‌های تولیدی، بهبود روابط تجاری بین‌المللی و رفع موانع بانکی، بازگشت به مسیر رشد دشوار به نظر می‌رسد. ادامه این روند می‌تواند حتی بخش‌های دیگر اقتصاد را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
