محسن حاجی میرزایی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری، به صورت رسمی دو شرط اساسی دولت برای رفع فیلتر اپلیکیشن های خارجی مانند اینستاگرام و واتساپ را اعلام کرد: «ایجاد نمایندگی قانونی در ایران» و «پذیرش قواعد و قوانین حاکمیتی جمهوری اسلامی». وی از انجام مذاکرات مقدماتی در این زمینه خبر داد.
پایان انتظار؟ طرح دو شرط اصلی دولت
اگر شما هم از آن میلیون‌ها کاربر ایرانی هستید که هر روز با پیام «اتصال غیرممکن است» مواجه می‌شوید، این خبر می‌تواند برایتان مهم باشد. پس از ماه‌ها سکوت و بلاتکلیفی، بالاخره یک مقام رسمی دولت سیزدهم به صورت شفاف درباره سرنوشت اپلیکیشن های مسدود شده خارجی سخن گفت.
محسن حاجی میرزایی، رئیس دفتر ریاست جمهوری، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی پرده از نقشه راه دولت برداشت. طبق این اعلام رسمی، مسیر بازگشت پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتساپ به چرخه ارتباطات ایران، از شاهراه «قانونمندسازی» و «نظارت پذیری» می‌گذرد.
جزئیات شرط‌های دولت چیست؟
حاجی میرزایی دو شرط اصلی و غیرقابل اجتناب را برای فعالیت مجدد این پلتفرم‌ها برشمرد:
-
ایجاد نمایندگی داخلی رسمی: شرکت‌های مادر (مثل متا برای اینستاگرام و واتساپ) باید یک دفتر یا نمایندگی قانونی و رسمی در داخل ایران تأسیس کنند. این نمایندگی می‌تواند مسئولیت پاسخگویی به دادگاه‌ها و نهادهای ناظر ایرانی را بر عهده بگیرد.
-
پذیرش قواعد حاکمیتی ایران: این پلتفرم‌ها باید به قوانین جمهوری اسلامی ایران از جمله قوانین مربوط به داده‌های کاربران، محتوای مجرمانه و دستورات قضایی احترام بگذارند و از آنها تبعیت کنند. به عبارت ساده‌تر، آنها باید «نظارت‌پذیر» باشند.
رئیس دفتر رئیس‌جمهوری تأکید کرد: «اپلیکیشن های خارجی که در ایران فعالیت می‌کنند، باید نظارت‌پذیر باشند و به قواعد حاکمیتی ما تن دهند. در این باره مذاکراتی انجام شده و کارهای مقدماتی این موضوع نیز آغاز شده است.»
آیا این شروط عملی هستند؟ چالش‌های پیش رو
این اولین بار نیست که چنین شرطی مطرح می‌شود. در گذشته نیز طرح‌های مشابهی مانند «سامانه‌ی ملی اعتبارسنجی کاربران» یا «الحاق به قوانین ایران» مطرح شده بود، اما با چالش‌های بزرگی روبهرو شد:
-
مسئله تحریم‌ها: شرکت‌های آمریکایی مانند متا به دلیل تحریم‌های همه‌جانبه ایالات متحده، به شدت از ایجاد任何گونه دفتر یا نمایندگی رسمی در ایران منع شده‌اند. انجام این کار برای آنها می‌تواند تبعات قانونی سنگینی داشته باشد.
-
مسئله حریم خصوصی: پذیرش قوانین داخلی ایران از سوی این شرکت‌ها به معنای دسترسی نهادهای داخلی به داده‌های کاربران ایرانی است که با قوانین حریم خصوصی خود این شرکت‌ها (مانند GDPR) در تضاد است.
-
سابقه ناموفق مذاکرات: همانطور که در گزارش اشاره شده، ایران پیش از این نیز به سازمان‌هایی مانند متا نامه نوشته است، اما این نامه‌ها بی‌پاسخ مانده‌اند. تنها استثنای نسبی در این زمینه، مذاکرات با تلگرام در اواخر دهه ۹۰ بود که نهایتاً به نتیجه مشخصی نرسید.
نقش دانشگاه‌ها و تصمیم گیری های فکر شده
حاجی میرزایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به لزوم استفاده از خرد جمعی اشاره کرد و گفت: «تلاش ما این است که همه تصمیمات دولت فکر شده باشد. در بسیاری از حوزه‌ها از ظرفیت‌های کارشناسی به‌طور کامل استفاده نکرده‌ایم.»
وی از دانشگاه‌ها خواست تا نقش پررنگ‌تری به عنوان «حل‌کننده مسئله» در جامعه ایفا کنند و پیوند عمیق‌تری با صنایع و دولت برقرار نمایند.
سؤالات متداول (FAQ)
آیا به زودی فیلتر اینستاگرام و واتساپ برداشته می‌شود؟
با توجه به چالش‌های حقوقی و بین‌المللی ذکر شده، برداشته شدن فیلتر در کوتاه‌مدت بسیار بعید به نظر می‌رسد. این فرآیند نیاز به مذاکرات پیچیده و طولانی دارد.
نمایندگی داخلی به چه معناست؟
یعنی شرکت مادر باید یک نهاد یا شرکت حقوقی مستقل در ایران ثبت کند که بتواند به عنوان طرف رسمی دعاوی حقوقی و قضایی عمل کرده و پاسخگوی نهادهای ناظر ایرانی باشد.
