مرکز ملی فضای مجازی پیشنهاد کرده است که آموزش و پرورش ظرف یک سال محتوای درسی را بازنویسی کند و «سواد فضای مجازی» و مهارتهای دیجیتال را از دبستان تا هنرستان به صورت اجباری وارد کند.
پیشنویس «سند تأمین نیروی انسانی و ساماندهی بازار کار فضای مجازی» بیان میکند که آموزش و پرورش باید ظرف ۱۲ ماه سرفصلهای پایه و متوسطه را بازنویسی کند و محتوای درسی جدید محوریت خود را بر مهارتهای رقومی، امنیت سایبری، دادهکاوی و برنامهنویسی قرار دهد.
همچنین، بر اساس این پیشنویس، هنرستانها موظف به توسعه رشتههای مرتبط با فناوری اطلاعات شده و باید آزمایشگاههای خلاقیت و کارگاههای پروژه محور در مدارس ایجاد شود. اگر این تغییرات اجرایی شود، میتواند نسل جدید در ایران را به نیاز واقعی بازار دیجیتال پیوند دهد.
ورود رسمی «سواد فضای مجازی» به کلاس درس
سند تأمین نیروی انسانی و ساماندهی بازار کار فضای مجازی تأکید کرده است که بازنگری محتوای درسی دوره ابتدایی و متوسطه با محوریت «سواد فضای مجازی» و «مهارتهای رقومی» باید ظرف ۱۲ ماه انجام شود.
محتوای جدید شامل آموزشهای پایه در حوزه امنیت سایبری، مقدمات دادهکاوی و آشنایی با زبانهای برنامهنویسی خواهد بود. هنرستانها نیز موظف به ایجاد و گسترش رشتههای متنوع مرتبط با فناوری اطلاعات هستند و مسیر تحصیلی مشخصی برای مهارتهای مورد نیاز بازار فراهم خواهد شد.
این تغییر میتواند نقطه عطفی در نظام آموزشی کشور باشد؛ چرا که برای نخستین بار «سواد فضای مجازی» به عنوان مهارت ضروری و نه یک مهارت انتخابی به آموزش عمومی وارد میشود.
مدرسه؛ کارگاه خلاقیت، نه فقط کلاس تئوری
این پیشنویس فراتر از بازنگری سرفصلها میرود. وزارت آموزش و پرورش موظف شده کارگاههای پروژه محور و آزمایشگاههای خلاقیت را در مدارس توسعه دهد. هدف این موضوع نیز روشن است: به جای آموزش تئوریک و حفظی، دانشآموزان با پروژههای واقعی فناوری، تجربه کار تیمی و مهارت عملی آشنا شوند.
به نظر میرسد این بند پاسخی است به انتقاد دیرینه فعالان بازار فناوری که میگویند خروجی مدارس و دانشگاههای ایران «کارمند محور» است، نه «خلاقیت محور».
اهمیت این تغییرات
بازار کار دیجیتال به سرعت در حال تغییر است؛ این سند تأکید میکند که دولت باید فهرست سالانه مشاغل در معرض جایگزینی با هوش مصنوعی را منتشر کند. اگر آموزش عمومی همگام نشود، نسل جدید در آستانه بیکاری مهارتی قرار میگیرد.
تجربه کشورهای توسعهیافته نشان میدهد آموزش مهارتهای کدنویسی و دادهکاوی از مقاطع ابتدایی توان رقابت نسل جدید در بازار کار را افزایش میدهد. نهادی مانند OECD نیز توصیه کرده است که «مهارتهای دیجیتال باید در متن آموزش عمومی جای گیرد، نه در حاشیه آن.»
در ایران، فشار بخش خصوصی برای جذب نیروهای آماده بازار باعث شده شرکتها به سراغ آموزشهای مستقل و آکادمیهای داخلی بروند. ورود رسمی این آموزشها به مدرسه، شکاف میان نیاز بازار و نظام آموزشی را پر میکند.
با این حال، پرسش اینجاست که آیا آموزش و پرورش زیرساخت، معلم متخصص و منابع لازم برای چنین تغییر بزرگی را دارد؟ آیا خطر «کلاسهای نمایشی» وجود ندارد، جایی که مهارت دیجیتال صرفاً روی کاغذ اضافه شود اما به دلیل نبود بودجه و سختافزار کافی، به خروجی شایسته منجر نشود؟
نکته دیگر این است که چگونه باید تعادل میان «سواد پایه» (خواندن، نوشتن، ریاضی) و «مهارت دیجیتال» حفظ شود تا کیفیت آموزش دچار افراط یا تفریط نشود.
نتیجهگیری:
اگر این پیشنویس به اجرا برسد، «سواد فضای مجازی» برای نخستین بار به کتاب درسی رسمی دانشآموزان ایرانی وارد میشود. آینده بازار کار به مهارتهای دیجیتال گره خورده و این سند زنجیره آموزش از دبستان تا دانشگاه را باز طراحی میکند.
با این حال، موفقیت این پیشنویس وابسته به سرمایهگذاری روی معلمان متخصص، تجهیزات واقعی و بازنگری مستمر محتوا است. در غیر این صورت، خطر دارد که این تغییر بزرگ صرفاً به یک عنوان درسی جدید محدود شود.
